Stroomvoorziening met digitale spanning

De Nederlandse stroomvoorziening raakt steeds meer verweven met digitale technologie. Geavanceerde software en algoritmes bepalen in toenemende mate de levering, het transport en de distributie van stroom. Deze ontwikkeling doet zich voor in een elektriciteitssysteem dat ook op andere fronten (met name de stroomproductie en het stroomgebruik) al sterk in verandering is: doordat er meer gebruik wordt gemaakt van duurzame energiebronnen, doordat bedrijven en burgers vaker zelf stroom opwekken en doordat de stroomopwekking afhankelijker wordt van weersomstandigheden.

De Rli (Raad voor de leefomgeving en infrastructuur) analyseert in dit advies de kwetsbaarheden die in het elektriciteitssysteem ontstaan door het voortgaande proces van digitalisering. Het gaat daarbij om méér dan alleen de dreiging van moedwillige verstoring van de stroomvoorziening door cybercriminaliteit. Het gaat bijvoorbeeld ook om de potentiële gevolgen van softwareontwerpfouten en van onvoorzien ‘gedrag’ van autonome systemen die de stroomvoorziening in toenemende mate reguleren. De analyse die de Rli heeft gemaakt van deze en andere kwetsbaarheden maakt duidelijk dat de digitalisering van het elektriciteitssysteem nieuwe risico’s met zich meebrengt voor de betrouwbaarheid waar onze stroomvoorziening om bekend staat.

Er is van overheidswege – gelukkig – steeds meer aandacht voor cybersecurity. Maar de Rli signaleert dat er nog onvoldoende zicht is op andere kwetsbaarheden die de digitalisering met zich meebrengt, terwijl de maatschappelijke impact daarvan groot kan zijn. Ook signaleert de Rli dat de aandacht van de overheid voor de digitale kwetsbaarheden zich vooral richt op de netwerken, die in publieke handen zijn.

De stabiliteit van het totale elektriciteitssysteem wordt echter met name ondergraven vanuit de onderdelen die níet in publiek eigendom zijn.

De Rli doet in het licht van het bovenstaande vier aanbevelingen:

1. De overheid zou de mogelijke gevolgen van de digitalisering van het elektriciteitssysteem voor de betrouwbaarheid van de stroomvoorzieningmoeten onderkennen en onderzoeken.

2. Vooruitlopend op dit onderzoek zou de overheid ‘no-regret’-maatregelen moeten nemen die digitale kwetsbaarheden indammen. De Rli denkt aan prikkels die partijen aanzetten om preventieve maatregelen te nemen en waarborgen dat actuele inzichten over veilig ontwerp en updaten van digitale systemen in standaarden worden vastgelegd.

3. De overheid zou structureel moeten investeren in een infrastructuur voor gezamenlijke kennisvergaring (joint fact finding), waarin behalve publieke ook marktpartijen hun kennis delen over de kwetsbaarheden van digitalisering. Deze bundeling van deskundigheid is nodig om onafhankelijke kennis in te kunnen zetten voor een stroomvoorziening waarin de publieke belangen structureel worden behartigd.

4. De overheid zou Europese samenwerking moeten zoeken om de kwetsbaarheid van de gedigitaliseerde stroomvoorziening aan te pakken, zowel in onderzoek, via productveiligheidseisen en via Europese netcodes.

Ook door de groei aan datacenters komt de capaciteit van het Nederlandse elektriciteitsnet in de knel. Bij de gebieden Schiphol Rijk en Science Center Amsterdam is dit al bijna het geval. zie de artikelen uit FD.nl, te downloaden onder "Documents".

Omschrijving

De Nederlandse stroomvoorziening raakt steeds meer verweven met digitale technologie.

Er ontstaat een gedigitaliseerde elektriciteitsvoorziening waarin besluiten over opslag, levering en gebruik worden genomen via voorgeprogrammeerde of zelflerende technologie.

Deze ontwikkeling doet zich voor in een elektriciteitssysteem dat ook op andere fronten al sterk in verandering is: doordat er steeds meer gebruik wordt gemaakt van duurzame energiebronnen, doordat bedrijven en burgers steeds vaker zelf stroom opwekken en doordat de stroomopwekking steeds afhankelijker wordt van weersomstandigheden.

Daarbij neemt het belang van een betrouwbare stroomvoorziening toe, omdat elektriciteit een veel groter deel van onze energiebehoefte gaat vervullen.

Verstoring of uitval van de stroomvoorziening kan leiden tot ongevallen met persoonlijke, materiële en/of financiële schade. Bij langdurige uitval kan bovendien maatschappelijke onrust ontstaan.

Centraal in dit advies staat de vraag of de overheid haar belofte aan de samenleving om te zorgen voor stroomvoorziening, die niet alleen schoon en betaalbaar is maar ook veilig en betrouwbaar, gestand kan blijven doen nu de digitalisering van het elektriciteitssysteem de komende jaren een nieuwe fase in gaat.

Welke risico’s brengen de veranderingen met zich mee voor de betrouwbaarheid van onze stroomvoorziening? En zijn deze risico’s wel in voldoende mate afgedekt?
Drie typen digitale kwetsbaarheden

De Rli analyseert in dit advies de kwetsbaarheden die in het elektriciteitssysteem ontstaan door het voortgaande proces van digitalisering.

Het gaat daarbij om méér dan alleen de dreiging van moedwillige verstoring van de stroomvoorziening door cybercriminaliteit. Het gaat bijvoorbeeld ook om de potentiële gevolgen van softwareontwerpfouten en van onvoorzien ‘gedrag’ van autonome systemen die de stroomvoorziening in toenemende mate reguleren.
De analyse die de Rli heeft gemaakt van deze en andere kwetsbaarheden maakt duidelijk dat de digitalisering van het elektriciteitssysteem nieuwe risico’s met zich meebrengt voor de betrouwbaarheid waar onze stroomvoorziening om bekend staat.

Er is van overheidswege steeds meer aandacht voor cybersecurity en dat is belangrijk. Maar de Rli signaleert dat er nog onvoldoende zicht is op andere kwetsbaarheden die de digitalisering met zich meebrengt, terwijl de maatschappelijke impact daarvan groot kan zijn. Ook signaleert de Rli dat de aandacht van de overheid voor de digitale kwetsbaarheden zich vooral richt op de netwerken, die in publieke handen zijn. De stabiliteit van het totale elektriciteitssysteem wordt echter met name ondergraven vanuit de onderdelen die niet in publiek eigendom zijn.

Om de adviezen verder uit te diepen organiseert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) op 24 april van 17:30-20:30 uur een conferentie ‘Stroomvoorziening onder digitale spanning’ naar aanleiding van het gelijknamige advies.

Spreker(s)

De Rli doet in dit advies vier aanbevelingen:
Onderzoek gevolgen digitalisering voor betrouwbaarheid stroom

Focus hierbij op de betrouwbaarheid van de stroomvoorziening.
Neem ‘no-regret’-maatregelen

Bijvoorbeeld preventieve maatregelen en vastlegging van actuele inzichten in standaarden.
Schep kennisinfrastructuur

Gericht op gezamenlijke kennisvergaring (joint fact finding), waarin publieke en private partijen binnen de elektriciteitssector hun kennis delen.
Zoek Europese samenwerking

Zowel in onderzoek, via productveiligheidseisen als via Europese netcodes.
Publicatie

Op 15 maart is het advies ‘Stroomvoorziening onder digitale spanning’ in ontvangst genomen door staatssecretaris Keijzer van Economische Zaken en Klimaat en tevens aangeboden aan minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat, minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid, en de voorzitters van Eerste en Tweede Kamer.

De raad nodigt u van harte uit voor deze conferentie op 24 april 2018.

Deze staat onder leiding van commissievoorzitter Annemieke Nijhof en vindt plaats in bijzijn van DG Sandor Gaastra (Energie, Telecommunicatie en Mededinging).

Locatie

Studio Dudok, Hofweg 1-a te Den Haag.

Organisator

Elektrotechniek

Rli

Naam en contactgegevens voor informatie

Douwes Wielenga Projectleider Rli

douwes.wielenga@rli.nl

Stroomvoorziening onder digitale spanning

Aanmeldingsformulier Conferentie 24 april 2018

Aanmelden via

bovenstaande URL Aanmeldingsformulier Meld u snel aan, want het aantal plaatsen is beperkt. Aanmeldingen worden behandeld op volgorde van binnenkomst. U kunt ook aangeven, dat u niet komt.