Systeem integratie (ESI)

Alsof ons elektriciteitssysteem van zichzelf nog niet complex genoeg is, hebben we het ook nog eens hard nodig voor een succesvolle energietransitie. Vertrouwde strategieën in onze stroomvoorziening werken niet meer. Gelukkig biedt de energietransitie ook nieuwe kansen, bijvoorbeeld op het gebied van digitalisering – mits de spelers ‘situationeel bewust’ met elkaar samenwerken.

De aanvoer en afname in ons elektriciteitssysteem moeten altijd in balans zijn. Dat vereist continue monitoring en bijsturing op korte en lange tijdsschaal. “Dit is een behoorlijke uitdaging tijdens de energietransitie, omdat de verantwoordelijkheid hiervoor in Nederland is verdeeld over verschillende partijen”, zegt Aliene van der Veen, digital energy systems expert. “Centrale coördinatie van ontwerp en operatie van alle componenten ontbreekt, in tegenstelling tot de meeste andere hightechsystemen. Hierdoor is het moeilijk om tot een goed functionerend ontwerp te komen. Zelfs als het systeem wel top-down zou worden aangestuurd, blijft het een uitdaging. Er moet op heel veel plekken geïnvesteerd worden in technologie en organisatie en je kunt niet met alle partijen tegelijk praten, ook die ene partij in het midden niet.”

Ingrijpende veranderingen

De motivatie van burgers en bedrijven om hun verantwoordelijkheid te nemen in de energietransitie is groot. Maar door de elektrificatie die hiervoor nodig is, is het speelveld nog complexer geworden. Duurzame energiebronnen zoals zon en wind zijn minder voorspelbaar dan traditionele energiebronnen. Daar komt bij dat huishoudens en bedrijven steeds vaker hun eigen energie opwekken – en terugleveren. En waar vroeger een paar nationale netwerk- en energiebedrijven de markt beheersten, is nu het speelveld enorm gedecentraliseerd met vele marktspelers. Mede hierdoor verandert de marktdynamiek: door nieuwe spelers en veranderende rollen is nog meer afstemming nodig. En dan zijn er ook nog ingrijpende maatschappelijke en technologische veranderingen waarmee we rekening moeten houden.

Met digitale technologie kunnen grote aantallen partijen voortdurend informatie uitwisselen en daarop handelen om de balans tussen opwek en verbruik in evenwicht te houden.” Wouter Leibbrandt TNO Directeur markt Digital Systems

Sleutelrol voor digitalisering

Het elektriciteitssysteem in transitie moet behoorlijk functioneren. Digitale technologie is hierbij onmisbaar. “Met digitale technologie kunnen meerdere partijen in kortere tijd meer informatie uitwisselen en verwerken. Om de balans tussen opwek en verbruik in evenwicht te houden moet voortdurend door het hele elektriciteitssysteem informatie beschikbaar zijn over de hoeveelheid aanbod en hoe de vraag zich kan aanpassen”, zegt Wouter Leibbrandt, directeur markt Digital Systems. “Dat vraagt om digitalisering dwars door het hele systeem heen, op allerlei niveaus. Informatie beschikbaar hebben is één, maar dan moet de vraag ook nog daadwerkelijk afgestemd worden. Ook dat gaat sneller en soepeler als het geautomatiseerd gebeurt. Dat is belangrijk omdat ons elektriciteitsnet snel overbelast raakt. Infrastructuur bijbouwen is op den duur niet meer mogelijk, dus we moeten de bestaande infrastructuur slimmer gebruiken.”

Bij het uitwisselingsspel dat Leibbrandt schetst, is in de toekomst ook een glansrol weggelegd voor AI. Hiermee kan de markt enorme hoeveelheden informatie combineren tot nieuwe inzichten om vraag en aanbod beter te voorspellen. Leibbrandt: “Zonder digitale technologie kunnen we niet efficiënt overstappen op wisselvallige energiebronnen, kunnen we niet méér elektriciteit verbruiken en kunnen we niet dat uitwisselingsspel spelen. En dan blijven we vastzitten in het oude elektriciteitssysteem.”

Situationeel bewustzijn

Hoewel digitalisering veel kansen biedt, zijn er ook valkuilen. Zo brengt het nieuwe kwetsbaarheden met zich mee, bijvoorbeeld op het gebied van cybersecurity. Een andere spaak in het wiel van succesvolle digitalisering van het elektriciteitssysteem is het gebrek aan centrale coördinatie – iets wat een integrale aanpak in de weg zit. Het is belangrijk dat de spelers in het elektriciteitssysteem inzicht hebben in hun eigen situatie én in die van anderen en weten hoe ze zich tot elkaar verhouden. ‘Situationeel bewustzijn’ wordt dit ook wel genoemd. Elke speler moet weten hoe zijn situatie samenhangt met de rest van het systeem, zonder de volledige systeemdynamiek te kennen. Als spelers begrijpen hoe hun keuzes het systeem beïnvloeden, wordt het makkelijker om gezamenlijk tot oplossingen te komen.

“Richt je op samenwerking en het verrijken van elkaars perspectieven. Dat is de sleutel tot succes.” Aliene van der Veen Digital energy systems expert TNO

Programma

11:45 u. - 12:00 u. Inloggen bij MS Teams

12:00 u. - 12:05 u. Welkom door KIVI Elektrotechniek

12:05 u. - 12:25 u. Presentatie door Wouter Leibbrandt TNO

12:25 u. - 12:45 u. Presentatie door Aliene van der Veen TNO

12:45 u. - 13:00 u. Q @ A met vragen uit de chat

13:00 u.  Afsluiten en einde