Een perslucht locomotief verlaat een galerijmijn van de Boekit Assammijnen. Nationaal Museum van Wereldculturen (0004 0779)

Klik hier voor de presentatie van de heer G.W. de Graaf

De besturen van de vereniging Histechnica en van de KIVI afdeling Geschiedenis der Techniek zijn verheugd u uit te nodigen tot het bijwonen van een voordracht te houden door de heer G.W. de Graaf met de titel:

De Indische Mijnspoorwegen        

Programma:                                                                                              

10.30 uur:  Inloop met koffie en thee

11:00 uur:  Welkom en introductie

11.05 uur:  Voordracht door de heer G.W. de Graaf                              

11:50 uur:  Pauze

12:45 uur:  Einde bijeenkomst. 

12:15 uur:  Vervolg van voordracht en afsluitende discussie

12:45 uur:  Einde bijeenkomst. 

Voor het bijwonen van deze voordracht is aanmelden verplicht:

  • Leden van KIVI dienen zich aan te melden via de KIVI website
  • Leden van Histechnica dienen zich aan te melden via de secretaris: hotzeboonstra@gmail.com
  • Ook belangstellenden die niet lid zijn kunnen zich via bovenstaande wegen aanmelden. Let op: er zijn dan kosten aan verbonden van Eur 5,00.

Het is nog niet bekend of en zo ja welke corona maatregelen van toepassing zullen zijn. Uiteraard zullen wij daar zo nodig rekening mee houden en de deelnemers informeren. Als de regels zouden inhouden dat een maximaal aantal bezoekers van toepassing is krijgen degenen die zich het eerst hebben aangemeld voorrang.

De voordracht zal live uitgezonden worden; u dient zich hiervoor ook op te geven via bovenstaande wegen. Hieraan zijn geen kosten verbonden.

Samenvatting van de voordracht

In juni verscheen bij uitgeverij De Alk het boek De Indische Mijnspoorwegen. Het behandelt het boven en ondergrondse spoorwegbedrijf bij de Staats- en particuliere steenkolenmijnen in voormalig Nederlands-Indië. Ruim voor de opening van de eerste publieke spoorweg op Java in 1867 was er op Borneo al railvervoer. Dat startte in 1849 bij de in dat jaar door Gouverneur-Generaal J.J. Rochussen geopende kolenmijn 'Oranje Nassau' in Pengaron, ten oosten van Martapoera. Tien jaar later waren daar al twee kolenmijnen in het stadium van opbouw, die beide railvervoer gebruikten. Borneo was bij uitstek de plaats voor steenkolenmijnbouw, Sumatra kende slechts drie steenkolenmijnen voor 1940. Als gevolg van de Tweede Wereldoorlog kwamen er ook steenkolenmijnen op West-Java en op Zuid-Celebes. De eerste stoomlocomotief in het steenkolenmijnbedrijf verscheen pas in 1899, kort daarop gevolgd door elektrische tractie bij de Ombilinmijnen op Sumatra. Door perslucht aangedreven locomotieven vinden we pas in de jaren twintig. Ook motorlocomotieven vonden hun weg naar het Indische steenkolenmijnbedrijf.

De steenkool lag soms zo dicht aan de oppervlakte dat zij door galerijwinning of in dagbouw kon worden gewonnen. In enkele gevallen moesten ook verticale schachten worden aangelegd, maar aanzienlijk minder diep dan in Limburg. De uitgestrektheid van de terreinen, de te overwinnen hoogteverschillen soms fors, het maakte de Indische steenkolenmijnen en hun railvervoer tot een boeiende aangelegenheid. Anno nu is er nog maar één kolenmijn met een koloniaal verleden die per spoor afvoert.

Informatie over de spreker

Gerard de Graaf (Enschede, 1961) verricht in het dagelijks leven fotografische diagnostiek in Het Oogziekenhuis Rotterdam, na eerder onder andere in het Universitair Medisch Centrum Utrecht te hebben gewerkt in de oogheelkunde. Hij is actief als bestuurslid, conservator en stoommachinist bij de Stoomtrein Katwijk Leiden. Hij bezocht in 1978 voor het eerst het ondergrondse railvervoer van een kolenmijn in het Belgische Waterschei, later volgden vele ondergrondse bezoeken aan kolenmijnen in Duitsland en in Polen. In 2000 werd het besluit genomen te komen tot een boek dat het boven- en ondergrondse spoorwegbedrijf bij de Staats- en particuliere steenkolenmijnen in Limburg beschrijft. De op dat moment bekende twee Indische mijnen zouden deel uit maken van dat boek, dat inmiddels half af is. De Indische steenkolenmijnen bleken zo groot in aantal dat zij in een apart boek zijn beschreven. Om te zien wat er nu nog te vinden is van het verleden werden vrijwel alle Indische mijnlocaties bezocht tussen 2005 en 2018. De meeste gegevens konden worden gevonden in het Nationaal Archief in Jakarta, waarin zich het Arsip Mijnwezen bevindt.

Komende activiteiten: ​

  • zaterdag 26 maart 2022 om 11:00 uurvoordracht prof. ir. Johan Stoop “Geschiedenis staalfabriek De Vries Robbé” in het Science Centre Delft
  • zaterdag 5 maart 2022 uitreiking Willem Wolffprijs 2021 aan het Nederlands Stoommachine Museum in Medemblik. Nadere mededelingen volgen maar u kunt deze datum al vastleggen als u daar bij wilt zijn.
  • De studiereis naar Bologna en Turijn is uitgesteld tot september 

Documenten